Yetersiz Ve Dengesiz Beslenme Nedir? Zararları Nelerdir?

Vücut; sindirim ve solunum sistemlerinin işlemesi, organların çalışması ve günlük aktivitelerin yerine getirebilmesi için enerjiye ihtiyaç duyar ve bu gereksinim besinlerden karşılanır. Ancak vücudun ihtiyaç duyduğu besinler ile aldığı besinler arasında bir dengesizlik söz konusu olursa yetersiz beslenme ya da aşırı beslenme söz konusu olabilir. Yetersiz beslenmenin zararları özellikle bebekler, çocuklar, yaşlılar ve hamile ile emzirme dönemindeki kadınlarda hayati risk oluşturabilir. 

Benzer şekilde vücudun enerji gereksiniminin yanı sıra yeni dokuların, hücrelerin sentezlenmesi ve hasar gördüklerinde onarılması için belirli miktarlarda besin bileşenlerine ihtiyaç duyulur. Bu bileşenlerin belirli oranlarda alınmaması da dengesiz beslenmedir. Yetersiz ve dengesiz beslenme büyüme ve gelişmenin gecikmesinden kronik hastalıklara kadar pek çok sağlık sorununa yol açabilir. (1) Yetersiz ve dengesiz beslenmenin zararları hakkında daha detaylı bilgiler için okumaya devam edin…

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Nedir?

Vücut fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için çeşitli besinlere belirli miktarlarda ihtiyaç duyar. Kişi diyeti ile ihtiyaç duyduğu besin öğelerinden yeterli miktarda almadığında yetersiz beslenme meydana gelir. Yetersiz beslenme gıda eksikliğinden kaynaklanabildiği gibi bazı besinleri bol tüketip bazılarını eksik almaktan da kaynaklanabilir. Tek bir vitamin ya da mineralin eksikliği bile dengesiz beslenme oluşumu için yeterlidir. Aynı şekilde besin maddelerini vücudun ihtiyacının üzerinde tüketmekte sağlıksız beslenme olarak kabul edilir. Yetersiz ve dengesiz beslenme nedenine bağlı olarak yetersiz ve aşırı beslenme şeklinde ikiye ayrılır:

Yetersiz Beslenme

Vücudun ihtiyaç duyduğu enerji ve karbonhidrat, protein, yağ gibi makro besinler ile vitamin, mineraller gibi mikro besinlerin karşılanamaması durumu yetersiz beslenme olarak tanımlanır. Dört alt gruba ayrılır:

• Boya göre düşük ağırlığa sahip olma
• Yaşa göre kısa boylu olma
• Yaşa göre düşük kiloya sahip olma
• Vitamin mineral eksikliklerine sahip olma.

Aşırı Beslenme

Kişinin enerji, yağ, protein karbonhidrat ve /veya mikro besinler gibi bileşenleri ihtiyacının üzerinde tüketmesi yani aşırı beslenme de yetersiz beslenme sonuçları arasındadır. Aşırı beslenme kilonun da yüksek olmasına ve obeziteye neden olabilir. Aşırı beslenmeye rağmen kişi yeterli miktarda mikro besin alamayabilir.^{1 2}

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Nedenleri Nelerdir?

Yetersiz beslenme sorunları genellikle vücudun besin bileşeni ihtiyacının karşılanamaması nedeniyle gelişir. Bazı durumlarda ise yetersiz ve dengesiz beslenme belirtileri, besinlerin emiliminde bozukluktan kaynaklı bazı tıbbi durumların sonucu olabilir. Yetersiz ve dengesiz beslenme nedenleri arasında aşağıdakiler yer alabilir:

• Mali kaynakların sınırlı olması nedeniyle besleyici gıdalara erişmede zorlanma
• Mide bulantısı ya da yutma sorunları gibi gıda alımını zorlaştıran tıbbi durumlar
• Kronik ishal gibi kalori harcamasının yüksek olduğu hastalıklar
• Çocukluk, hamilelik ve emzirme döneminde artan enerji ihtiyacının karşılanamaması
• Demans ya da depresyon gibi besin tüketimini engelleyen zihinsel sağlık problemleri
• İltihabi bağırsak hastalıkları
• Pankreas yetmezliği
• Uzun süre damardan beslenmeyi gerektiren tıbbi durumlar
• Bulimia ve anoreksiya nevroza gibi yeme bozuklukları.¹

Aşırı beslenmeden kaynaklı yetersiz ve dengesiz beslenme belirtileri ise şunlardır:

• Besleyici yiyeceklerin sınırlı olması
• Hareketsizlik
• Hipotiroidizm gibi metabolizmayı yavaşlatan hastalıkları
• Açlık ve tokluk merkezini etkileyen hormon dengesizlikleri
• Aşırı stres
• Anksiyete ve/veya depresyon
• Bazı ilaçlar.¹

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Belirtileri Nelerdir?

Yetersizliğin nedenine ve türüne göre değişiklik gösterebilen beslenme yetersizliği belirtileri aşağıdakileri kapsayabilir:

• Aşırı kilo kaybı ya da aşırı kilo alma
• Büyüme ve gelişmede dengesizlikler
• Yorgunluk, halsizlik ve isteksizlik
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve buna bağlı olarak enfeksiyonlara yakalanma riskinde artış
• Cilt renginde değişiklikler, darbeler karşısında kolay morarma ve cilt döküntüleri
• Diş eti kanaması, hassas diş ve diş etleri, diş çürükleri gibi ağız sağlığı sorunları
• Tat, koku ya da görme bozuklukları,
• Ruh halinde dalgalanmalar
• Kemiklerde yumuşama veya hassaslık
• Saç tellerinde incelme, kopma ve dökülme.²

Çocuklarda yetersiz beslenme belirtileri ise şunlardır:

• Olması gerekenin altında boy uzunluğu (bodurluk)
• Aşırı zayıflık ya da aşırı kilo
• Olağandışı sinirlilik hali, anksiyete ve endişeli görünüm
• Entelektüel gelişimde gecikme
• Azalan enerji, çabuk yorulma.²

Yetersiz Beslenme Riski Taşıyan Kişiler Kimlerdir?

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin zararları aşağıdaki kişilerde daha yüksek risk oluşturabilir:

• Beslenme konusunda eksik bilgi
• Düşük gelirli kişiler
• Çocuklar
• Kronik hastalıklara sahip olanlar
• Uzun süre hastanede kalmayı gerektiren durumlar
• Yaşlılar
• Bakımevinde kalanlar
• Besin değeri düşük fast food yiyeceklerle beslenme
• Hareketsizlik
• İştah mekanizmasında bozukluğa neden olan hipotiroidizm gibi hastalığı olanlar,
• Açlık tokluk merkezinde rol olan hormonlarda dengesizlik yaşayanlar.¹

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Zararları Nelerdir?

Karbonhidrat, protein yağ gibi makro besinlerin yetersiz ve dengesiz tüketilmesi vücudun yaşamsal fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gereken enerjinin elde edilmesini önleyebilir Vücut enerji ihtiyacını karşılamak için kendi dokularını parçalayabilir ve yaşamsal fonksiyonlarını yavaşlatabilir. Yetersiz beslenmenin ilk aşamalarında önce vücut enerji için yağ dokularını parçalar, ardından kas, cilt, tırnak, saç gibi dokuları hedefler. Enerji yetersizliğine bağlı olarak aşırı kilo kaybı yetersiz beslenmenin zararları arasındadır.¹

Çocuklarda dengesiz beslenmenin zararları ise büyüme ve gelişme geriliği şeklinde kendini gösterir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu hastalıklara ve enfeksiyonlara yakalanma riskinde artış gözlenebilir. Yara iyileşmesi gecikebilir, kalp atış hızı düşer, kan basıncı düşer ve vücut ısısı azalır. İştahta azalma, kronik yorgunluk hissi ve sindirim problemleri sağlıksız beslenmenin zararları arasındadır. Aşırı beslenmeden kaynaklı yetersiz ve dengesiz beslenme durumunda ise kişi çok fazla kalori tüketmesine rağmen vitamin ve/veya mineral yetersizliği yaşayabilir. Bu kişilerde mikro besin eksikliğine bağlı halsizlik, yorgunluk ve baygınlık hissi gibi anemi semptomları gözlenebilir.¹

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Sonucu Hangi Hastalıklar Oluşabilir?

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin zararları makro besin eksikliğinin yanı sıra mikro besin eksikliğine de yol açabilir. Vitamin-mineral eksikliğine bağlı olarak gelişen marasmus ve kwashiorkor yetersiz beslenme hastalıkları arasındadır. Buna ek olarak A vitamini eksikliği görme sorunlarına, D vitamininin yetersizliği ise normalden daha yumuşak ve kırılgan kemiklere yol açabilir. Aşırı beslenme sonucu gelişen yetersiz ve dengesiz beslenme ise insülin direnci, tansiyon ve kolesterol yüksekliği gibi metabolik sendrom durumlarına neden olabilir. ¹

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Sorunları Nasıl Önlenir?

Yetersiz ve dengesiz beslenme sorunlarının önlenebilmesi için öncelikle buna neden olan faktörleri ortadan kaldırmak gerekir. Toplumsal bir problem olan besinlere ulaşım zorluğu ve beslenme ile ilgili bilgilerin yetersizliği için devlet kurumları ve bağımsız kuruluşların birlikte çalışması önemlidir. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemi konusunda eğitimler düzenlenerek farkındalığın artması hedeflenebilir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek ve düzenli fiziksel aktivite yapmak için hem yetişkinler hem de çocuklar teşvik edilmelidir. Formda bir vücudun sağlık açısından önemi hakkında okullarda, halk eğitim merkezlerinde ve ulaşılabilir alanlarda eğitimler verilebilir. Fit bir vücuda sahip olmak istiyorsanız “Fit vücut için Yapılması Gerekenler” yazımızı inceleyebilirsiniz. Aşırı beslenme nedeniyle gelişen yetersiz ve dengesiz beslenme sorunlarını önlemek için günlük diyete tokluk hissi veren yiyecekler eklenebilir. İştahı yönetmekte zorlanıyorsanız “İştah Nasıl Kesilir?” yazımızı okuyabilirsiniz.²

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.