Bağırsak Florası (Mikrobiyota) Nedir?

Bağırsak florası, milyonlarca mikroorganizma çeşidinin bir arada, uyum ve belirli bir denge içinde yaşadığı mikroskobik bir ortamdır. Vücudun ikinci beyni olarak kabul edilen bu ortam, pek çok vücut sistemi ve organ ile ilişkilidir. “Mikrobiyota nedir?” sorusu, bebeğin doğduğu andan itibaren bağırsaklarına aldığı mikroorganizmaları (Bakteri, virüs, mantar ve parazit çeşitleri) kapsayan kişiye özel ayrı bir ekosistem olarak tanımlanabilir. Vücuttaki immünolojik ve metabolik aktivitelerde rol oynayan mikrobiyota, genel sağlık durumunun korunması açısından önemlidir. Ekosistemdeki mikroorganizmalar arasında dengesizlik özellikle hastalık yapıcı mikroorganizma sayısında artış yaşanması bağırsak enfeksiyonu başta olmak üzere pek çok hastalığın gelişmesine katkıda bulunabilir.^{1 2} Mikrobiyota hakkında merak ettiğiniz tüm detaylar ile “Bağırsak florası nedir?” ve “Bağırsak mikrobiyotası nasıl düzeltilir?” sorularının cevaplarını sizler için derledik…

Bağırsak Florası (Mikrobiyota) Neden Bozulur?

Bağırsak florası içinde yer alan bakterilerin her biri farklı bir vücut fonksiyonunda rol oynar ve büyümeleri için farklı besinlere ihtiyaç duyar. Özellikle sindirim sisteminde önemli olan dost bakteriler zararlı mikroorganizmaları yok eder. K vitamini, folat ve kısa zincirli yağ asitleri sentezler. Mikrobiyota çok fazla zararlı bakteriye sahip olduğunda ve dost bakterilerin yetersizliğinde disbiyoz adı verilen bağırsak florası bozukluğu gelişebilir. ³ Mikrobiyota bozukluğuna yol açan nedenler arasında aşağıdakiler yer alabilir:

Sağlıksız Beslenme

Bağırsak mikrobiyotası ve beslenme arasında güçlü bir ilişki vardır. Sağlıklı bir bağırsak flora bakteri çeşidi açısından zengin olmalıdır. Diyet ile alınan gıdalar bakterilerin ihtiyaç duyduğu besinleri sağlar. Yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmek ve meyve, sebze ve tahıllar gibi lif içeriği yüksek besinler ile diyeti desteklemek bağırsak florasındaki çeşitliliği artırabilir. Ancak günümüzde hazır gıdanın yaygınlaşması ve doğal besinlere ulaşımın azalması bağırsak florasını da etkileyerek mikrobiyotada bozulmalara neden olabilir.

Diyette Prebiyotik Eksikliği

Prebiyotik, midede sindirilmeden bağırsaklara geçen ve bağırsaktaki dost bakteriler tarafından besin olarak kullanılan lif çeşitleridir. Dost bakterilerin büyüme ve gelişmesini teşvik eder. Tahıllar, meyveler ve sebzeler prebiyotik lif açısından zengin besinlerdir. Bu besinlerin yetersiz tüketimi dost bakteri sayısını azaltarak bağırsak florasının bozulmasına neden olabilir.³

Aşırı Alkol Tüketimi

Aşırı alkol tüketimi bağırsak florasında bozulma başta olmak üzere ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Yapılan çalışmalar kronik alkol tüketimine sahip bireylerin bağırsak bakterilerinin sayısının az olduğu gösterilmiştir. Ancak orta düzey şarap tüketimi, şaraptaki polifenol bileşeler sayesinde bağırsak florasının sağlığının koruyabilir.³

Antibiyotik Kullanımı

Antibiyotikler, bakterilerin neden olduğu idrar yolu ve boğaz ağrısı gibi enfeksiyonların tedavisinde kullanılan etkili ilaçlardır. Enfeksiyona neden olan bakterileri öldürür ya da çoğalmalarına engel olur. Ancak antibiyotikler bu etkilerini dost bakteriler üzerinde de gerçekleştirir yani hastalığa neden olan bakterileri yok ederken dost bakterilerinde kaybına yol açar. Antibiyotik kullanımı bağırsak florasının çeşitliliği ve kompozisyonuna zarar vererek disbiyoza neden olabilir.³

Hareketsiz Yaşam Tarzı

Hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olmak kilo alma, stres seviyesinde yükselme, kronik hastalıklara yakalanma riskinde artma gibi sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Yapılan araştırmalar fiziksel aktivitenin bağırsaktaki bakteri çeşitliliğini artırarak bağırsak sağlığının iyileştirilmesine katkıda bulunduğu yönündedir.³

Sigara Kullanımı

Sigara binlerce kimyasal içerir ve bu kimyasallar vücuttaki hemen her organın sağlığını olumsuz etkiler. Kalp hastalıklarına, felç ve akciğer kanserine yakalanma riskini artırabilir. Aynı zamanda sindirim sisteminde kronik iltihaplanma ile karakterize inflamatuar bağırsak hastalığı için önemli bir risk faktörüdür. Sindirim sistemi üzerindeki olumsuz etkisi bağırsaktaki bakteri çeşitliliğinin azalmasına ve florada bozulmalara yol açabilir.³

Uyku Eksikliği

Uyku; tüm vücut hücrelerinin tam olarak dinlendiği, yeni hücrelerin sentezlendiği ve hasar gören dokuların onarıldığı bir evredir. Uykusuzluk, vardiyalı çalışma, gece geç saatte yemek yeme gibi vücudun kendi iç saatindeki bozulmalar bağırsak bakteriler üzerinde zararlı etkiler yaratabilir ve disbiyoza neden olabilir.³

Bağırsak Florası Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Bağırdak florasında bozulma yaşandığında ağız, cilt, bağırsaklar ya da üriner sistemde bakteriyel, viral ya da mantar enfeksiyonlarında artış söz konusu olabilir. Buna ek olarak bağırsaklarda aşırı bakteri çoğalması yaşanabilir. (4) Bağırsak mikrobiyotası bozukluğu belirtileri arasında aşağıdakiler yer alabilir:

• Ağız enfeksiyonlarında artışa bağlı olarak diş eti kanması, diş çürümesi,
• Cilt enfeksiyonlarında artışa bağlı olarak atopik dermatit ya da sivilcelenme,
• Bağırsak enfeksiyonlarına bağlı olarak gaz, şişkinlik, dışkı değişiklikleri,
• Üriner sistem enfeksiyonlarına bağlı olarak ağrılı idrara çıkma, genital akıntı ya da kaşıntı.⁴

Floradaki değişiklikler özellikle bağırsak sağlığı ile ilişkilidir. Bağırsak dışında yaşanan sağlık durumları mikrobiyotadaki bozuklukların dışında bir nedenden kaynaklanabilir. Buna ek olarak ruh hali ya da kiloda meydana gelen değişiklikler de bağırsak florası bozukluğu belirtisi olabilir.⁴

Bağırsak Florası Bozulursa Ne Olur?

Mikrobiyota bozukluğu aşağıdaki sindirim sistemi rahatsızlıklarına neden olabilir;

• İshal, gaz, kabızlık, şişkinlik gibi sindirim sistemi sorunları,
• Özellikle H. Pylori ve C. Difficile kaynaklı bakteriyel enfeksiyonlar,
• Bağırsaklarda aşırı bakteri çoğalması (SIBO),
• Ülseratif kolit ve Crohn’s hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları,
• Huzursuz bağırsak sendromu,
• Geçirgen bağırsak sendromu.^{4 5}

Bunlara ek olarak bağırsak florası beyin başta olmak üzere pek çok organla etkileşim halinde olduğu için bağışıklık sistemi, sinir sistemi ve endokrin sistemde de sorunlara da yol açabilir. Ayrıca mikrobiyota bozukluğu aşağıdaki durumlara da neden olabilir:

• Yetersiz beslenme,
• İrritabl bağırsak sendromu,
• Gıda intoleransları,
• Emilim bozuklukları,
• Karaciğer yağlanması,
• Kronik iltihaplanma,
• Ateroskleroz,
• Duygudurum bozuklukları,
• Kronik yorgunluk,
• Metabolik sendrom.⁴

Bağırsak Florası Nasıl Düzelir?

Bağırsak florası düzenleme için buna neden olan faktörün belirlenmesi önemlidir. Disbiyozun nedeni altta yatan bir hastalık ise öncelikle hastalığın tedavi edilmesi gerekebilir. Eğer bağırsak florasındaki bozukluğun nedeni yaşam tarzı ve çevresel faktörler ise doktor ve diyetisyen eşliğinde beslenme ve yaşam tarzında değişikliklere gidilebilir. Floradaki bozukluğun nedeni bir enfeksiyon ya da aşırı bakteri çoğalması ise doktorunuz enfeksiyonu ya da aşırı bakteri çoğalmasını engellemek amacıyla antibiyotik, antifungal ya da antiviral ilaçlar kullanabilir. Ancak bu ilaçlar mikrobiyotadaki çeşitliliği azaltacağı için probiyotik takviyeler kullanılabilir, bağırsak florası diyeti uygulanabilir ya da nadir durumlarda dışkı mikrobiyota tedavisi uygulanabilir.⁴

Bağırsak Florası (Mikrobiyota) Ne Kadar Zamanda Düzelir?

Her insanın bağırsak florası farklıdır, içerdiği bakterilerin çeşitleri ve sayısı kişiye özeldir. Bu nedenle mikrobiyota bozukluğunun tedavi süresi de farklılık gösterir. Ancak genel olarak bağırsak bozukluğuna uygun bir beslenme programı ve yaşam tarzı değişiklikleri ile birkaç ay içinde toparlanabilir. Bu durum antibiyotiğe bağlı bağırsak florası bozukluğunda kişinin antibiyotiğe verdiği tepkiye göre farklılaşır. Bazı kişilerde antibiyotiğe bağlı mikrobiyota değişiklikleri daha ağır seyreder ve eski haline kavuşması zaman alabilir.^{1 2 3 4}

Bağırsak Florası Nasıl Sağlıklı Tutulur?

Sağlıklı bir bağırsak florası, dost bakterilerden zengin olmalıdır. Bu nedenle dost bakteri sayısını artırarak bağırsak florasını sağlıklı tutabilirsiniz. Mikrobiyota sağlığını korumak için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:

• Beslenme programına kurubaklagiller, soğan, yulaf, muz, kuşkonmaz gibi prebiyotik içeren besinler ile polifenol içeriği yüksek yaban mersini, kırmızı şarap, yeşil çay ve bitter çikolata gibi besinler ekleyebilirsiniz. 
• Dost bakteri sayısını artırmak için probiyotik alımını artırabilirsiniz. Beslenme programına probiyotik içeren besinler ekleyebilir ya da takviyelerden destek alabilirsiniz.
• Uyku süresine dikkat edin ve uyku kalitesini artırmak için günün geç saatlerinde kafein içeren besinlerden uzak durmayı deneyebilirsiniz. 
• Stres, kişiyi yaşama karşı tetikte tutan ve tehlikelerden koruyan vücudun doğal bir savunma aracıdır. Ancak aşırı stres bağırsak florasını etkileyerek dost bakteri sayısını azaltabilir. Stresten uzak kalmak için yoga, meditasyon, nefes egzersizleri ve düzenli egzersiz yapabilirsiniz.³

Bağırsak Florasını Düzenleyici Besinler Nelerdir?

Yeterli ve dengeli bir beslenme programını aşağıdaki bağırsak florasını düzenleyici besinler ile destekleyebilirsiniz:

• Yulaf, muz, enginar, kuşkonmaz, sarımsak, pırasa, kuru soğan, fındık ve mercimek, nohut, kuru fasulye gibi prebiyotik bakımından zengin gıdalar.
• Elma, armut, çilek, yaban mersini, ahududu ve karnabahar, kabak, maydanoz, bezelye, kabak, brokoli gibi lif içeriği yüksek taze meyve ve sebzeler.
• Yulaf, çavdar, kepekli ekmek, tam buğday ekmeği, bulgur ve kuru fasulye, nohut, yeşil mercimek, kırmızı mercimek, barbunya gibi tahıllar ve kuru baklagiller.
• Lahana turşusu, kempeh, kimchi, kombucha, süt, yoğurt, bazı peynir çeşitleri gibi fermente gıdalar.
• Fındık, fıstık, ceviz, kaju gibi lif açısından zengin kabuklu kuruyemişler.^{3 5}

Bağırsak Florasını En Çok Neler Etkiler?

Beslenme, yaş ve antibiyotik kullanımı bağırsak florasını etkileyen en önemli faktörlerdir. Bağırsaktaki bakteri çeşitliliği, sağlıklı bir floranın olmazsa olmazıdır. Probiyotik ve prebiyotiklerden fakir beslenme, aşırı alkol ve işlenmiş gıda tüketimi, sigara kullanma gibi sağlıksız beslenme alışkanlıkları bağırsak florasında bozulmalara yol açabilir. Yaş ile birlikte bağırsaklarda sindirim ve emilim bozuklukları artar. Bu durum bağırsak florasını da etkileyebilir. Bağırsak florasını etkileyen bir diğer önemli faktör de antibiyotik kullanımıdır. Antibiyotikler enfeksiyona neden olan zararlı bakterilerle birlikte dost bakterileri de yok eder ve bağırsak florasının bozulmasına yol açabilir.^{6 7}

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.