Huzursuz (Irratabl) Bağırsak Sendromu Nedir? Neden Olur?

Sindirim sisteminin önemli bir parçasını oluşturan mide ve bağırsakları etkileyen irritabl bağırsak sendromu, yaygın görülen bir hastalıktır. Karın ağrısı, kramp, şişkinlik ishal, kabızlık, gaz gibi sindirim sistemi problemleri ile karakterizedir. İrritabl bağırsak sendromu tedavisi, semptomlara yönelik yapılır. Bir başka deyişle standart bir tedavisi yoktur ancak uzun vadede yönetilmesi gereken kronik bir tablodur. Sindirim sistemi aşırı hassas kişilerde ciddi semptomlar görülebilir. Ancak beslenme, yaşam tarzı değişiklikleri ve stres yönetimi ile belirtilerin hafiflemesi sağlanabilir. Şiddetli irritabl bağırsak sendromu belirtileri, ilaç tedavisi ve danışmanlık hizmeti gerektirebilir. Bağırsak dokusunda herhangi bir değişikliğe neden olmaz ve aynı zamanda kanser riskini artırma konusunda etkisizdir. (1) Huzursuz bağırsak sendromu hakkında merak ettiğiniz tüm detaylar ile “Huzursuz bağırsak sendromu neden olur?” ve “İrritabl bağırsak sendromu nasıl geçer?” sorularının cevaplarını sizler için derledik.

Huzursuz (Irratabl) Bağırsak Sendromu Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu nedir sorusu sindirim sistemini etkileyen bir dizi semptomlardan oluşan rahatsız edici bir gastrointestinal bir hastalık ya da bağırsakları etkileyen tıbbi bir durum şeklinde cevaplanabilir. Spastik kolon, mukus kolit, spastik kolit ya da irritabl kolon olarak da bilinen huzursuz bağırsak sendromu, bağırsak enfeksiyonu gibi iltihabi bağırsak hastalığından farklı bir durumdur. Semptomların süresi ve şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Özellikle kabızlık ve kilo kaybı gibi belli belirtiler ile karakterizedir. Hastalığın teşhisi için kişinin 3 ay süre ile belirtileri izlenir. Nadir olsa da bazı durumlarda bağırsak hasarına yol açabilir. İrritabl bağırsak sendromu yaşayanlar, bazı günler normal bağırsak hareketlerine bazı günler ise ishal ve/veya kabızlık durumu ile karşı karşıya kalabilir. Bağırsak hareketlerinin türü irritabl bağırsak sendromu çeşidinin tanımlanmasını sağlar. Huzursuz bağırsak sendromu çeşitleri aşağıdakileri kapsayabilir:

• Kabızlık ile birlikte görülen IBS: Topaklı ve sert bir dışkıya sahiptir.
• İshalli IBS: gevşek ve sulu bir dışkı görülür.
• Karışık bağırsak hareketleri ile görülen IBS: hem set hem de geçsek, sulu dışkı görülür.

İBS çeşitleri, tedavinin şeklini belirler. Mide, bağırsak kanseri gibi ciddi hastalıklara yol açmasa da huzursuz bağırsak sendromu, yaşam konforunu rahatsız eden oldukça etkili bir sindirim sistemi sorunudur. ^{2 3}

Huzursuz (Irratabl) Bağırsak Sendromu Neden Olur?

• Huzursuz bağırsak sendromu nedenleri tam olarak bilinemeyen bir nörogastrointestinal yani bağırsak ve beyin etkileşiminde meydana gelen bozukluklar olarak kabul edilir. Beyin bağırsakların çalışmasına yardımcı olmak için bağırsaklarla koordineli bir şekilde hareket eder. Bağırsaklarla beyin arasındaki iletişimi bozan aşağıdaki durumlar huzursuz bağırsak sendromu nedenleri olabilir:
• Sindirim sisteminde görev alan kasların kasılması ve besinleri gastrointestinal sistem boyunca hareketi konusunda sorunlar yaşanması yani dismotilite,
• Mide bağırsak kanalında ekstra hassas sinirler bulunması yani visseral aşırı duyarlılık,
• Bağırsak florası değişiklikleri (Huzursuz bağırsak sendromu yaşayan kişilerin bağırsaklarındaki bakteri türü ve miktarı farklı olabilir.),
• Sindirim sistemini etkileyen enfeksiyonlar, geçirgen bağırsak sendromu gibi tıbbi durumlar,
• Bazı gıdalara karşı hassasiyet ya da alerji yani gıda intoleransı,
• Çocukluk döneminde yaşanan fiziksel, cinsel ya da duygusal istismar gibi şiddetli stres etkenleri.²

Aşağıdaki bazı durumlar huzursuz bağırsak sendromu semptomlarını tetikleyebilir:

• Regl dönemleri
• Gluten içeren besinler, süt ve süt ürünleri, gaz yapıcı gıdalar ve içecekler
• Stres
• Aşırı antibiyotik kullanımı.^{2 3}

İrritabl bağırsak sendromu genellikle ergenlik döneminin sonlarından itibaren 40’lı yaşların başlarında olan kişilerde daha yaygın olarak görülür. Kadınlarda görülme oranı erkeklere göre iki kat daha fazladır. İBS teşhisi konulan kişilerde fibromiyalji, kronik yorgunluk sendromu ve kronik pelvik ağrı durumları da sıklıkla yaşanır.₂

Huzursuz Bağırsak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bağırsak sendromu durumunda belirtiler kaybolup yeniden ortaya çıkabilir ve belirli dönemlerde semptomlar alevlenebilir. Bir başka deyişle semptomlar sürekli hissedilmez bazı zamanlarda bağırsak hareketleri tamamen normale dönebilir. İrritabl bağırsak sendromu belirtileri aşağıdakileri içerebilir:

Sindirim Sistemi Sorunları

Dışkı yapma dürtüsüne bağlı karın ağrısı ve kramplar yaşanabilir. Bağırsak florasındaki değişikliklere bağlı olarak aşırı gaz ve şişkinlik hali hatta göbeğin öne doğru çıkması huzursuz bağırsak sendromunun karakteristik belirtileridir. İshal ve kabızlık arasında geçişler yaygındır. Dışkıda beyaz renkte mukus görülebilir. Dışkı yapılmasına rağmen bağırsakların tam anlamıyla boşaltılamadığı hissi yaygın bir semptomdur. Bağırsak hareketinin hemen sonrasında bir rahatlama gözlense de kısa bir süre sonra ağrı ve kramplar tekrarlanabilir.Bunlara ek olarak bazı gıdalara karşı intolerans gelişebilir. Mide yanması ve hazımsızlık gibi şikayetler gözlenebilir.

Diğer Belirtiler

İrritabl bağırsak sendromu yaşayan kişilerde kronik yorgunluk hali sık gözlenir. Depresif ruh hali ve endişe hissi gibi psikolojik sorunlar yaşanabilir. Bağ ağrısı, eklem ağrıları ve halsizlik hissi huzursuz bağırsak sendromu belirtileri arasındadır.^{2 4}

Huzursuz Bağırsak Sendromu Nasıl Geçer?

Huzursuz bağırsak sendromu tedavisi için belirli bir prosedür yoktur. Semptomların hafiflemesine yönelik bir tedavi takip edilebilir. Beslenme programı ve yaşam tarzında yapılan aşağıdaki bazı değişiklikler önerilebilir:

• Düzenli fiziksel aktivite yapmak,
• Bağırsakları uyaran kafeinli içeceklerden uzak durmak,
• Stresi en aza indirmek için nefes egzersizleri, konuşma terapisi, hipnoterapi, meditasyon uygulamaları yapmak,
• Bağırsaklardaki gaz ve şişkinliği giderebilmek için iyi bakterilerin artışına katkıda bulunan probiyotik takviyeler kullanmak,
• Sigarayı bırakmak.³

Huzursuz bağırsak sendromuna ne iyi gelir sorusuna cevap olabilecek beslenme değişiklikleri şunları kapsar:

• Günlük beslenme programına lif ekleyerek kabızlık semptomunun hafiflemesini sağlayabilirsiniz. Diyetinizi taze sebzeler ve meyveleri tahıllar, kuru erik, kuru yemiş gibi lif içeriği yüksek besinlerle zenginleştirebilirsiniz. Ancak lifli besinleri diyete yavaş yavaş ekleyerek bağırsakların tepkisini ölçmeniz gerekebilir. Lifli besin tüketiminde zorlanıyorsanız lif takviyeleri de kullanabilirsiniz.^{2 3}
• İBS’li kişilerde laktoz intoleransı sık görülen bir durumdur. Bu nedenle laktoz içeren süt ve süt ürünlerini tüketmekten kaçınmalısınız. Bunun yerine vücudun kalsiyum ihtiyacını karşılayabilmek için brokoli, ıspanak, somon balığı gibi kalsiyum açısından zengin besinleri deneyebilirsiniz.^{2 3}
• Kurubaklagiller, Brüksel lahanası, lahana gibi gaz içeriği yüksek besinler ile sakız, gazlı içecekler gibi ürünleri tüketmekten kaçınmalısınız. ^{2 3}
• İBS’li kişilerde gluten hassasiyeti gelişebilir. Gluten içeren buğday, arpa, yulaf ve çavdar ile yapılmış yiyeceklerden uzak durmalısınız. ^{2 3}
• Günde en az 2 litre su tüketmeye dikkat etmelisiniz. Su, bağırsak hareketlerini destekleyerek kabızlığın tedavisine ve önlenmesine yardımcı olabilir.^{2 3}
• Bir besin günlüğü tüketerek hangi gıdaların İBS semptomlarını şiddetlendirdiğini bulabilirsiniz. Alevlenmeleri tetikleyen gıdaları diyetinizden çıkararak yerine hangi besinleri koymanız gerektiği hakkında diyetisyene danışabilirsiniz.^{2 3}

Bunlara ek olarak;

• Haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz yapmak,
• Yoga, meditasyon, nefes egzersizleri gibi gevşeme teknikleri uygulamak,
• Her gün 7-9 saat kaliteli uyumak stresi azaltarak sakinleşmenize ve bağırsak hareketlerinin normal çalışmasına yardımcı olabilir. ^{2 3}
• Yaşam tarzı ve beslenmede yapılan değişiklikler semptomların hafiflemesine yardımcı olmazsa doktorunuz ilaç tedavisi önerebilir. İlaç tedavisi kişinin semptomlarına bağlı olarak verilir.^{2 3}

Huzursuz Bağırsak Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Huzursuz bağırsak sendromu teşhisi için doktor ayrıntılı bir tıbbi öykü alır. Belirtileri tespit edebilmek için bağırsak hareketleri hakkında detaylı bilgiler sorabilir. Kişinin kullandığı ilaçlar ve dışkı değişiklikleri ile ilgili bilgiler toplayabilir. Belirtilere bağlı olarak tanıyı doğrulamak amacıyla aşağıdaki testlerin yapılmasını isteyebilir:

• Kan testleri
• Dışkı testi
• Hidrojen nefes testi
• Görüntüleme testleri
• Kolonoskopi
• Sigmoidoskopi
• Endoskopi.²

Huzursuz Bağırsak Sendromu Kimlerde Görülür?

İrritabl bağırsak sendromu hemen her yaşta, ırkta ve cinsiyette kişilerde görülebilir. Ancak genellikle ergenlik çağının sonundan 40’lı yaşların başındaki kişilerde görülme oranı daha yüksektir. Ayrıca kadınlarda erkeklere oranla huzursuz bağırsak sendromu görülme riski neredeyse 2 kat daha fazladır.^{2 3}

Irratabl Bağırsak Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?

İrritabl bağırsak sendromu için beslenme ve yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak şiddetli durumlarda ilaç tedavisi önerilir. Buna ek olarak stres, hastalığın semptomlarını şiddetlendirebilir ve bu nedenle anksiyete ve depresyon durumları ile başa çıkmak için aşağıdaki terapi yöntemleri denenebilir:

• Bilişsel davranışçı terapi (CBT)
• Hipnoterapi
• Biyolojik geri bildirim.
• Huzursuz bağırsak sendromunun tedavisinde kullanılan ilaçlar aşağıdakileri kapsayabilir:
• Antidepresanlar,
• Kabızlığın hafiflemesini sağlayan lif takviyeleri ya da müshil,
• İshalin önlenmesine yönelik dışkı sertleştirici ilaçlar,
• Bağırsak spazmları için ilaçlar.^{2 3}

Irratabl Bağırsak Sendromunda Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

Huzursuz bağırsak sendromu semptomları birkaç günden uzun sürdüğünde ya da şiddetlendiğinde doktora gidilmesinde fayda vardır. Aşağıdaki durumlarda mutlaka doktora danışmanız gerekebilir:

• Rektal kanama
• Sürekli gaz çıkarma
• Bağırsak hareketi sonrasında geçmeyen ağrı
• İştahta azalma ve/veya kilo kaybı
• Mide bulantısı ve/veya kusma.³

Huzursuz Bağırsak Sendromu Diyeti Nasıl Yapılır?

Huzursuz bağırsak sendromu semptomlarının yönetilmesinde beslenme büyük önem taşır. Huzursuz bağırsak sendromu diyeti olarak da bilinen düşük FODMAP diyeti ile hastalığın tedavisini destekleyebilirsiniz. FODMAP, fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polioller anlamına gelen karbonhidratlardır. Bu bileşenler, bağırsaklarda fermentasyona uğrayarak gaz, şişkinlik, kramp, ağrı gibi sindirim sistemi sorunlarını şiddetlendirebilir. İrritabl bağırsak sendromu diyeti aşağıdaki besinlerin düşük miktarda tüketilmesini kapsar:

• Laktoz içeren süt ve süt ürünleri ile hazırlanan tüm besinler
• Elma, şeftali , armut, mango, karpuz gibi meyveler, tatlandırıcılar, mısır şurubu gibi früktoz içeriği yüksek besinler
• Enginar, kuşkonmaz, brokoli, pancar, sarımsak, soğan, brokoli, lahana, buğday, çavdar, kurubaklagiller, soya ürünleri.⁵

İrritabl Bağırsak Sendromundan Korunmak İçin Nelere Dikkat Edilebilir?

İrritabl bağırsak sendromundan korunmak için yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmeli ve diyeti düzenli egzersizlerle desteklemelisiniz. Aynı zamanda kaliteli uyumaya dikkat etmeli stres yönetimini sağlayarak depresyon ve anksiyete riskini azaltmalısınız. Semptomlara göre diyetinizi lif içeriği yüksek besinlerle ve sağlıklı yağlarla destekleyebilir; nefes egzersizleri, yoga ve meditasyon gibi gevşeme teknikleri ile sakinleşmeyi sağlayabilirsiniz.2 3 4 Bunlara ek olarak nane çayı, anason çayı, zerdeçal çayı, rezene çayı, tarçın çayı gibi huzursuz bağırsak sendromuna iyi gelen bitki çayları ile semptomların hafiflemesine katkıda bulunabilirsiniz.⁶

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.