Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir? Neden Olur?

Geçirgen bağırsak sendromu, bağırsak astarının görevini yerine getirememesi sonucu bağırsaktaki mikroorganizmaların ve toksinlerin kan dolaşımına girmesi şeklinde tanımlanabilir. İshal, şişkinlik, yorgunluk gibi semptomlara neden olan bu durumun standart bir tedavisi yoktur. Geçirgenliğe neden olan faktöre göre tedavi düzenlenebilir.¹ Aynı zamanda teşhis edilmesi oldukça zor olan geçirgen bağırsak sendromu hakkında tüm detaylar ve “Geçirgen bağırsak sendromu neden olur?” sorusunun cevabı için okumaya devam edin.

Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir?

Geçirgen bağırsak sendromunu tanımlayabilmek için öncelikle bağırsak geçirgenliği kavramı anlaşılmalıdır. Bağırsaklar yarı geçirgen organlardır. Bağırsakların iç kısmını kaplayan zar, sindirilen besinleri ve suyu vücut gereksinimini karşılamak amacıyla kan dolaşımına vermek için emme görevi üstlenir. Ancak bazı kişilerde bağırsaklardan su ve besin gereksinimin üzerinde emilir kan dolaşımına bu bileşenlerin geçişi artar. Bu durum aşırı geçirgen bağırsak sendromu olarak tanımlanır. Bu noktada hastalığa neden olan daha büyük moleküle sahip toksik bileşenlerin de kan dolaşımına geçmesidir. Bağırsak astarı normalde bağırsak florası ile vücut dokuları arasında bir duvar oluşturur. Başka bir deyişle bağırsaklarda yaşayan bakteri, toksin ve diğer mikroorganizmaların kana karışmasını önlemek amacıyla bariyer görevi üstlenir. Bağırsak bariyerindeki herhangi bir bozulma toksinlerin ve hastalık yapıcı mikroorganizmaların kana geçişine neden olarak ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bağırsak astarının yapısındaki bu değişiklik bir bağırsak enfeksiyonu olduğunun habercisi olabileceği gibi altta yatan başka bir hastalığın da belirtisi olabilir.²

Bağırsak Geçirgenliği Sendromu Neden Olur?

Geçirgen bağırsak sendromu, bazı hasatlıkların belirtisi olarak kabul edilebileceği gibi tek başına da oluşabilen tıbbi bir durumdur. Bağırsak geçirgenliği sendromu nedenleri arasında aşağıdakiler sayılabilir:

Sindirim Sistemini Etkileyen Hastalıklar

Çölyak , bağırsak enfeksiyonu , irritabl bağırsak sendromu ve inflamatuar bağırsak hastalığı gibi sindirim sistemini etkileyen iltihabi ve otoimmün hastalıklar bağırsak geçirgenliğinin artmasına neden olabilir. Bu hastalıklar bağırsaklarda kronik iltihaplanmaya yol açarak zamanla bağırsak bariyerinin aşınmasına katkıda bulunabilir.²

Bazı Hastalıklar

Bazı kronik hastalıklar, bağırsak bariyerini etkileyerek geçirgen bağırsak sendromu oluşturabilir. Kronik karaciğer hastalığı, diyabet, fibromiyalji, astım, gıda alerjileri ve hassasiyetleri, polikistik over gibi hastalıklar bağırsak geçirgenliğini artırabilir ya da bağırsak bariyerinin bozulması bu hastalıklara neden olabilir. Ayrıca stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik durumlar da geçirgen bağırsak sendromuna yol açabilir.^{1 2}

Genetik Faktörler

Bazı kişilerde bağırsak geçirgenliği sendromu genetik yatkınlığın bir eseri olabilir. Sindirim sistemindeki değişikliklere karşı aşırı duyarlı olan kişilerde hastalığın görülme riski daha yüksektir. Ancak tek neden olarak genetik yatkınlık yeterli değildir. Buna ek olarak sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam ve alkol, sigara, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklar ile aşırı stres bağırsak geçirgenliğinde artışı tetikleyebilir.³

Diğer Nedenler

HIV/AIDS gibi bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan hastalıklar bağırsak bariyerinde bozulmalara ve geçirgen bağırsak sendromuna neden olabilir. Bağırsak astarını bozan kemoterapi ve radyasyon tedavileri ile aspirin, non steroidal antienflamatuvar ve ibuprofen gibi ilaçların kullanımı da bağırsak geçirgenliğini etkileyebilir. Aynı zamanda kronik alkol tüketimi de bağırsak bariyerinde aşınmaya yol açarak geçirgen bağırsak sendromu meydana getirebilir.^{1 2}

Geçirgen Bağırsak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Sindirilmemiş gıda artıkları, toksinler ve patojen mikroorganizmaların kan dolaşımına, doku ve organlara geçmesine neden olan geçirgen bağırsak sendromu, tüm vücudu etkileyen semptomlara neden olabilir. Geçirgen bağırsak sendromu belirtileri arasında aşağıdakiler yer alabilir:

• Karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal, kabızlık, hazımsızlık gibi sindirim sistemi bozuklukları,
• Akne, egzama, sivilce, sedef hastalığı, kurdeşen gibi iltihabi cilt sorunları,
• Gıda alerjileri ya da intoleransları,
• Kronik eklem ağrıları,
• Bitkinlik, yorgunluk, tükenmişlik hissi, enerji düşüklüğü,
• Baş ağrısı,
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon,
• Konsantrasyonda zorlanma,
• Sık sık endişeli hissetme, depresyona yatkınlık, anksiyete.^{1 2 4}

Geçirgen Bağırsak Sendromu Nasıl Geçer?

Doktorların büyük bir çoğunluğu bağırsak geçirgenliğindeki artışı bir hastalık olarak görmez ve bu nedenle standart bir geçirgen bağırsak sendromu tedavisi söz konusu değildir. Kişide bağırsak bariyeri ile ilgili bir sorun olup olmadığını belirlemek amacıyla idrar ve kan tahlili yapılabilir. Buna ek olarak doku biyopsisi ve konfokal endomikroskopi gibi daha detaylı testler yapılabilir. Bağırsak bariyerindeki bozulmaya neden olan tıbbi durumu belirlemek ve ortadan kaldırmak bilinen tek tedavi yöntemidir. Ancak bazı beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ile bağırsak bariyerinin onarılması sağlanabilir.^{1 2}

Geçirgen Bağırsak Sendromunda Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Geçirgen bağırsak sendromunda beslenme bağırsak florasını güçlendirmeyi hedefler. Bağırsaktaki dost bakteri sayısını artırmaya yönelik besinler diyete eklenir ve floraya zarar veren gıdalarda uzak durulması önerilir. Yeterli ve dengeli bir diyet programı lif içeriği yüksek sebze ve meyveler ile desteklenmelidir. Bol su tüketimine dikkat edilmeli ve bağırsaklarda rahatsızlık yaratabilecek gluten içeren besinlerden uzak durulmalıdır. Geçirgen bağırsak sendromu diyeti aşağıdaki besinleri içermelidir:

• Mantar, kabak, zencefil, ıspanak, pazı, pancar, lahana, karnabahar, brokoli, havuç, roka ve Brüksel lahanası gibi taze sebzeler,
• Patates, kabak, tatlı patates, bal kabağı, şalgam gibi kök ve yumrular,
• Lahana turşusu, kimchi, tempeh, miso, kombucha, yoğurt, bazı peynir çeşitleri, kefir gibi fermente besinler,
• Yaban mersini, üzüm, çilek, kivi, ahududu, ananas, limon, portakal, mandalina, muz, elma gibi taze meyveler,
• Keten tohumu, chia, ay çekirdeği, kabak çekirdeği gibi yağlı tohumlar,
• Pirinç, sorgum, teff, glutensiz yulaf, karabuğday gibi tahıllar,
• Avokado, zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar,
• Omega 3 açısından zengin somon, ton ve ringa balığı gibi balık çeşitleri,
• Dana eti, koyun eti, tavuk, hindi ve yumurta gibi yüksek proteinli besinler,
• Kemik suyu, Hindistan cevizi sütü, fındık sütü, yulaf ve soya sütü gibi içecekler,
• Ceviz, fındık, badem, kaju gibi kabuklu kuruyemişler.⁵

Geçirgen bağırsak sendromu yaşayanlar aşağıdaki besinlerden uzak durmalıdır:

• Beyaz ekmek, makarna, beyaz un ile hazırlanan hamur işleri gibi buğday bazlı besinler,
• Arpa, çavdar, bulgur, yulaf gibi gluten içeren tahıllar
• Sucuk, salam, sosis, pastırma gibi işlenmiş etler,
• Şeker ve şeker içeren gıdalar, gazlı içecekler, hazır meyve suları,
• Süt,
• Aspartam, sükraloz ve sakarin gibi yapay tatlandırıcılar,
• Kraker, cips, patlamış mısır, bisküvi gibi atıştırmalıklar,
• Alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıklar.⁵

Geçirgen Bağırsak Sendromu ve İBS Farkı Nedir?

Geçirgen bağırsak sendromu ve irritable bağırsak sendromu (İBS), birbirine benzer sindirim sistemi problemidir. Ancak İBS karakteristik belirti ve semptomlara sahip olduğu için teşhisi daha kolaydır. Huzursuz bağırsak sendromu da denilen İBS nedeni tam olarak bilinmeyen ve karın ağrısı, kabızlık, ishal, şişkinlik gaz gibi sindirim sistemi problemleri ile karakterize tıbbi bir durumdur. Yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen IBS, Geçirgen bağırsak sendromu ve İBS farkı dendiğinde ilk akla gelen IBS’de yaşanan kilo kaybıdır. Buna ek olarak bağırsak geçirgenliği herhangi bir hastalığın belirtisi olabilir. Örneğin vücuttaki herhangi bir iltihabi durum bağırsak geçirgenliğine neden olabilir. Oysa IBS başlı başına bir sindirim sistemi hastalığıdır. Her ikisinde de semptomları hafifletmek için beslenmeye dikkat edilmesi gerekir ancak diyet İBS yönetiminde ekstra büyük öneme sahiptir.⁶

Geçirgen Bağırsak Sendromu İçin Alınabilecek Önlemler

• Geçirgen bağırsak sendromu için bağırsak bariyerinin güçlenmesini sağlayacak yaşam tarzı alışkanlıkları edinmek oldukça önemlidir. Bağırsak florasını ve bağırsak zarını güçlendirmek için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:
• Günlük beslenme programına probiyotik içeren besinler ekleyebilir ya da takviye kullanabilirsiniz. Canlı bakteri içeren probiyotikler bağırsaklardaki dost bakteri sayısını artırabilir ve patojen mikroorganizmaların aşırı çoğalmasını engelleyerek bağırsak astarı sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.^{1 2}
• Yeterli ve dengeli bir diyeti prebiyotiklerle güçlendirebilirsiniz. Prebiyotikler bağırsaklardaki dost bakteriler için besin kaynağı işlevi gören bitki lifleridir. Mide ve ince bağırsaktan sindirilmeden kalın bağırsağa kadar ulaşır ve burada bakteriler tarafından vücutta pek çok sistemi destekleyen bileşenlere çevrilir.^{1 2}
• Diyette aşırı yağ ve şeker tüketimini kısıtlamak, patojen bakterilerin çoğalmasını engelleyebilir. Yağ ve şeker, bağırsaktaki hastalık yapıcı mikroorganizmaların besinidir. Bu besinleri tüketmek onların çoğalmasını ve büyümesini teşvik ederek bağırsak bariyerinin aşınmasına neden olabilir.^{1 2}
• Yeterli ve dengeli beslenmek bağırsak bariyerinin güçlenmesini sağlayan en önemli faktördür. D vitamini ve L-glutamin içeren besinler veya takviyeler alarak bağırsak astarının onarılmasına yardımcı olabilirsiniz.^{1 2}
• Düzenli fiziksel aktivite, bağırsak mikrobiyotasındaki bakteri çeşitliliğini artırarak bağırsakları kaplayan iç zarın güçlenmesine yardımcı olabilir. Bağırsaklarda dost bakteri sayısının artması, floranın güçlenmesini ve sindirim sistemi hastalıklarının önlenmesini destekler. Bu durum hem bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına destek olur hem de bağırsak bariyer fonksiyonlarının iyileşmesine katkıda bulunur. Aynı zamanda kilo kontrolünün sağlanması, obezite riskinin azalması ve kalp, diyabet, kolesterol, yüksek tansiyon gibi hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Tüm bunlara ek olarak düzenli egzersiz ruh halinin iyileşmesini ve enerji seviyesinde artış sağlar.⁷

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.